Brake là một hệ thống quan trọng trong cấu tạo của ô tô. Nhiệm vụ chính của Brake là kiểm soát tốc độ, giảm tốc độ của xe, đảm bảo an toàn khi tham gia giao thông. Việc nắm rõ kiến thức về nguyên lý cấu tạo của Brake đối với tài xế cũng như các doanh nghiệp kinh doanh xe ô tô rất quan trọng. Bài viết này sẽ giải đáp các thắc mắc xoay quanh câu hỏi “Brake trên ô tô là gì?” cũng như cấu tạo và nguyên lý hoạt động của Brake.

Brake là gì?

Brake, trong tiếng Việt được gọi là phanh hoặc thắng, là bộ phận thiết kế để giảm tốc độ hoặc ngăn chặn chuyển động của xe bằng cách hấp thụ năng lượng từ hệ thống chuyển động. Đây là một yếu tố thiết yếu trên các phương tiện giao thông, đảm bảo an toàn cho người điều khiển khi tham gia giao thông.

Một số loại phanh phổ biến gồm:

• Phanh cơ học: Hoạt động khi hai bề mặt cọ xát vào nhau tạo ra lực ma sát, gồm phanh tang trống và phanh đĩa.
• Phanh thủy lực: Gồm phanh thủy lực một mạch và hai mạch, hoạt động dựa vào áp suất thủy lực theo nguyên tắc Pascal.
• Phanh điện: Đo điện trở và tính toán lực tác dụng cho hệ thống thủy lực.
• Phanh khí nén: Sử dụng hệ thống khí để kích hoạt phanh đĩa hoặc phanh tang trống.
• Phanh đậu xe: Khác biệt so với các hệ thống phanh khác, cho phép xe đứng yên tại chỗ, dù là trên mặt phẳng hay mặt nghiêng.
• Phanh khẩn cấp: Tương tự phanh đậu xe, sử dụng trong các tình huống dừng xe khẩn cấp.

Xem thêm: Khám Phá Cấu tạo Bóng Hơi Xe Tải: Giải Pháp Giảm Xóc Hiệu Quả

Cấu tạo của Brake

Brake gồm 2 bộ phận chính là phanh đĩa và phanh tang trống: 

Phanh đĩa

Phanh đĩa còn gọi là thắng, hãm hoặc bộ giảm tốc, là thiết bị cơ học dùng để làm chậm hoặc dừng tốc độ của xe hoặc các thiết bị di chuyển khác. Phanh đĩa gồm các bộ phận như piston, má phanh, ngàm phanh, đĩa phanh.

Piston 

Piston điều khiển dầu: Phanh đĩa hoạt động dựa trên nguyên lý sử dụng dầu động cơ chuyên dụng để truyền lực. Khi pít-tông của xe ô tô hoạt động, nó sẽ ép má phanh vào đĩa phanh, giúp xe giảm tốc độ hoặc dừng lại hoàn toàn. Dầu phanh đĩa có thể bị hao mòn theo thời gian, do đó, việc bảo dưỡng định kỳ là cần thiết để đảm bảo an toàn cho người lái và phương tiện.

Má phanh

Brake Pads hay còn gọi là má phanh. Đây Là một khối thống nhất, được chế tạo từ các vật liệu chịu nhiệt như hợp kim, gốm và kevlar. Các đường xẻ trên má phanh có chức năng tản nhiệt trong quá trình vận hành. Nếu trong quá trình lái xe, tài xế nghe thấy tiếng kêu rít khi phanh, đó là dấu hiệu má phanh đã bị mòn và cần phải thay mới.

Ngàm phanh

Caliper - ngàm phanh là bộ phận giữ và ép má phanh vào mặt đĩa phanh, tạo ra lực phanh để giảm tốc độ hoặc dừng xe mà không gây giật cục. Ngàm phanh có hai loại chính: loại trôi và loại cố định.

• Loại trôi gồm piston và mặt tựa; khi có lực tác động, piston ép má phanh lên đĩa phanh, tạo ra phản lực đẩy ngàm phanh di chuyển.
• Loại cố định phức tạp hơn, với hai piston thủy lực đặt đối xứng. Khi có lực tác động, má phanh sẽ ép vào đĩa phanh. Ngàm phanh loại này có chi phí cao, phù hợp với các dòng xe thể thao hiệu năng cao.

Đĩa phanh

Roto - đĩa phanh là bộ phận gắn trực tiếp vào cụm moay-ơ của bánh xe. Hiện nay, có ba loại đĩa phanh phổ biến: loại đặc, loại thông gió và loại có tang trống. Tùy theo thiết kế của từng hãng xe, đĩa phanh có thể được đục lỗ hoặc xẻ rãnh để tối ưu hóa khả năng tản nhiệt.

Phần lớn các loại đĩa phanh hiện nay được chế tạo từ thép carbon, giúp chúng có khả năng chịu nhiệt, chịu lực tốt và độ bền cao.

Phanh tang trống

Phanh tang trống - Drum Brake hay còn được gọi là phanh guốc hoặc phanh đùm, là bộ phận quan trọng trong hệ thống an toàn của xe ô tô. Thường được lắp đặt ở trục sau bánh xe, phanh tang trống giúp người lái kiểm soát tốc độ và dừng xe kịp thời trong các tình huống khẩn cấp.

Cấu tạo phanh tang trống gồm: xi lanh bánh xe, Piston, Cuppen, má phanh, lò xo hồi vị, trống phanh, guốc phanh.

Xi lanh bánh xe

Xi lanh bánh xe là một thiết bị thủy lực chứa piston và cuppen. Nó có nhiệm vụ nhận áp suất dầu từ xi lanh chính và truyền lực đến piston, giúp đẩy guốc phanh ra hai bên. Xi lanh thường được gắn vào guốc phanh hoặc mâm phanh.

Piston

Piston là một bộ phận hình trụ được gắn trong xi lanh bánh xe. Piston chuyển đổi áp suất dầu thành lực cơ học để đẩy guốc phanh ra hai bên. Piston thường được chế tạo từ thép hoặc nhôm.

Cuppen

Cuppen là một bộ phận hình nón ngược được lắp trong xi lanh bánh xe. Nhiệm vụ của Cuppen là ngăn chặn dầu phanh rò rỉ khi áp suất tăng lên và thường được làm từ cao su hoặc nhựa.

Má phanh

Má phanh thường được chế tạo từ nhôm đúc, có ưu điểm là trọng lượng nhẹ và khả năng tản nhiệt tốt. Má phanh được dán hoặc cố định bằng vít lên guốc phanh và sẽ mòn đi khi phanh. Chúng có thể có các rãnh hoặc lỗ để giảm nhiệt và loại bỏ bụi bẩn khi tiếp xúc với trống phanh.

Lò xo hồi vị

Lò xo hồi vị, có hình dạng xoắn ốc và được làm từ thép, được gắn vào guốc phanh. Nhiệm vụ của nó là đưa guốc phanh trở lại vị trí ban đầu khi phanh được nhả.

Trống phanh

Trống phanh có cấu tạo trụ rỗng thường được tạo ra từ gang xám. Vì vậy có khả năng chịu được sự mài mòn và có độ bền cao. Chúng có khả năng tản nhiệt tốt khi phanh được kích hoạt. Tuy nhiên, điểm yếu của chúng là trọng lượng lớn và dễ gãy vụn. Trống phanh được gắn vào mâm phanh bằng các bulong và quay đồng bộ với bánh xe.

Guốc phanh

Guốc phanh làm bằng chất liệu nhôm đúc. Có ưu điểm tản nhiệt tốt, trọng lượng nhẹ. Guốc phanh chịu trách nhiệm giữ má phanh và liên kết với xi lanh bánh xe. Đồng thời có khả năng di chuyển theo chiều ngang hoặc dọc để đẩy má phanh vào trống phanh.

 Xem thêm: Lọc nhớt ô tô là gì? Khi nào nên thay lọc nhớt ô tô?

Các thuật ngữ liên quan đến Brake trên ô tô

Combi Brake

CBS là viết tắt của Combi Brake System – hệ thống phanh kết hợp.

Ra mắt lần đầu tiên vào năm 1983, CBS về cơ bản giống với phanh thường nhưng được hỗ trợ bởi một hệ thống phân bổ lực, giúp tác động đều lên cả hai phanh trước và sau ngay cả khi người lái chỉ sử dụng một phanh. Điều này không chỉ giúp xe dừng lại theo cách thông thường mà còn phân bổ lực hãm đều lên cả hai bánh, tăng cường an toàn, giảm nguy cơ trượt bánh và rút ngắn quãng đường phanh.

Đèn báo Brake

Đèn báo phanh (Brake) là một tín hiệu quan trọng trên ô tô, thường xuất hiện khi hệ thống phanh thủy lực gặp trục trặc như hỏng hóc hoặc mất áp suất. Đèn này cũng cảnh báo về việc phanh tay không hoạt động đúng cách. Khi thấy đèn báo phanh sáng, người lái cần dừng xe một cách an toàn, sử dụng phanh tay hoặc phanh động cơ (đối với xe số sàn) để giảm tốc và đảm bảo an toàn.

Engine Brake

Phanh động cơ (Engine Brake) là một hệ thống quan trọng trên cả xe máy và ô tô, giúp giảm tốc độ hiệu quả, đặc biệt khi đi qua các khúc cua. Trên xe máy, phanh động cơ hoạt động khác biệt so với ô tô, đặc biệt vì nhiều xe máy sử dụng hộp số tay, trong khi một số ít xe máy khác sử dụng hộp số tự động. Hệ thống này đặc biệt hữu ích trong việc duy trì kiểm soát tốc độ và đảm bảo an toàn khi điều khiển phương tiện.

Nguyên lý hoạt động của Brake trên ô tô là gì?

Hệ thống phanh hoạt động khi người lái muốn giảm tốc độ hoặc dừng xe. Khi áp lực được áp dụng vào bàn phanh, áp suất dầu trong hệ thống tăng lên, đẩy piston trong xi lanh bánh xe và má phanh tiếp xúc với đĩa phanh. Quá trình này giúp giảm tốc độ hoặc dừng lại xe theo ý muốn của lái xe.

Trong trường hợp của phanh trống, nguyên lý tương tự khi áp lực từ xi lanh đẩy guốc phanh vào tang trống, tạo ra lực ma sát và làm chậm lại bánh xe. Trước đây, hệ thống phanh được thiết kế đơn giản hơn nhiều. Tuy nhiên, qua nhiều năm phát triển và cải tiến, hệ thống phanh đã trở nên hiện đại và tiện dụng hơn đáng kể.

Xem thêm: Tìm hiểu chi tiết bầu lọc gió xe tải: Giải đáp thắc mắc từ A-Z

Lưu ý khi sử dụng Brake

Bảo dưỡng Brake trên ô tô định kỳ

Khi sử dụng hệ thống phanh, một điều quan trọng cần lưu ý là bảo dưỡng và vệ sinh định kỳ. Việc vệ sinh và lau chùi hệ thống phanh định kỳ sẽ loại bỏ bụi bẩn và mỡ, giữ cho các bộ phận hoạt động một cách mượt mà.

Xem thêm: 10 hạng mục khi bảo dưỡng xe tải cần kiểm tra và thay thế

Lưu ý khi đèn Brake báo sáng

Khi đèn Brake báo sáng cần chú ý đến 2 trường hợp có thể xảy ra:

• Báo sáng khi xe vẫn đang trong chế độ phanh đỗ: Cần hạ phanh trước khi tiếp tục cho xe di chuyển. 
• Báo sáng khi hệ thống phanh gặp vấn đề:  Nếu đang di chuyển, hệ thống báo sáng phanh gặp sự cố, cần dừng lại ngay lập tức để kiểm tra phanh. Đèn báo hiệu sáng khi phát hiện phanh xe có hiện tượng mòn, hoặc rò rỉ dầu gây nguy hiểm khi tham gia giao thông.

Hiểu biết về cấu tạo và nguyên lý hoạt động của Brake giúp tài xế hiểu rõ hơn về hệ thống này và cách làm việc của nó. Đồng thời, việc duy trì và bảo dưỡng hệ thống Brake đều cần thiết để đảm bảo an toàn khi tham gia giao thông.